Rejony MSI
Szukaj zdjęć według rejonów

Aby obejrzeć zdjęcia z danego rejonu MSI, skorzystaj z mapki poniżej:

Mapa Bemowa Chrzanów Jelonki Południowe Jelonki Północne Górce Groty Fort Radiowo Fort Bema Boernerowo Lotnisko Bemowo Lotnisko

Ulice

Centrala Radiotelegraficzna

Spacerując po Lasku Bemowskim możemy natrafić na usytuowane w równych odstępach betonowe fundamenty z wystającymi szczątkami stalowych, nitowanych konstrukcji. Któż by się spodziewał, że kilkaset metrów za torami magistrali hutniczej, nieopodal Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych RP, spotkamy pozostałości po instalacji, która w okresie międzywojennym transmitowała na cały niemal świat audycje Polskiego Radia. A podczas wojny – według jednej z teorii – służyła Niemcom do komunikacji z U-Bootami. Czym są tajemnicze konstrukcje?

Pozostałości budki wartowniczej nieopodal 6 anteny. Nitowania na fragmencie fundamentu szóstej anteny Fragment fundamentu szóstej anteny. Widoczne trzy pozostałości po fundamentach 7 anteny.
Pozostałości budynku o nieznanym przeznaczoniu. Stanowisko ogniowe? Fundamenty siódmej antetny. Zapory przeciwpancerne w okolicach dawnej stacji. P1060999

Aby odpowiedzieć na to pytanie musimy cofnąć się w czasie o 90 lat. Jest 1 października 1923 roku. Prezydent Stanisław Wojciechowski wymienił depeszę z prezydentem USA Johnem Calvin Coolidgem Jr. Umożliwiła mu to otwarta tego dnia Transatlantycka Centrala Radiotelegraficzna. Jeden z najnowocześniejszych i największych obiektów tego typu w ówczesnej Europie. To właśnie tej instalacji zawdzięczają swą nazwę ulica Radiowa, fort Radiowo (ówczesny Fort IIA Twierdzy Warszawa) oraz rejon w południowo-zachodniej części Bielan.

Budowę Centrali rozpoczęto wiosną 1922 roku w ówczesnej, położonej poza granicami stolicy, wsi Gać. Budowę realizowała warszawska firma – Towarzystwo Przemysłu Metalowego „K. Rudzki i Ska”. Urządzenia nadawcze oraz anteny zostały sprowadzone z USA – za ich montaż odpowiedzialny był producent – „Radio Corporation of America”. Łączny koszt całego przedsięwzięcia szacuje się na niebotyczną, jak na ówczesne czasy (jakby teraz było inaczej…) kwotę rzędu 2 milionów dolarów.

To właśnie z Bemowa transmitowano na cały świat audycje Polskiego Radia

W skład kompleksu wchodziły trzy części – stacja odbiorcza w Grodzisku Mazowieckim, biuro operacyjne przy ul. Fredry oraz to, co interesuje nas najbardziej – stacja nadawcza znajdująca się w dzisiejszym Lasku Bemowskim. Kompleks nadawczy składał się z 10 stalowych masztów antenowych wzniesionych w równych odstępach wzdłuż 4-kilometrowej drogi. Rozpostarte na masztach anteny pozwalały wysyłać sygnały na cały niemal świat. Każda wieża miała ponad 126 metrów wysokości, była konstrukcji kratownicowej, stalowej oraz nitowanej. System nadawczy opierał się o dwa nadajniki o mocy 200 kW w systemie alternatora Alexanderssona. W skład kompleksu wchodziły również zabudowania techniczne. Mowa o budynku radionadawczym wyposażonym w dwa nadajniki o łącznej mocy 400 kW oraz elektrowni wyposażonej w silnik dieslowski z prądnicą, baterię akumulatorów oraz generator o mocy 500 kW.

Alternator Alexandersonna został wynaleziony przez Ernsta Alexanderssona w 1904 roku. Za jego pomocą kanadyjski inżynier Reginald Aubrey Fessenden nadał w 1906 pierwszą audycję radiową w USA. Co ciekawe, jedyną zachowaną i działającą do dziś radiostacją opartą o alternatory Alexandersona jest bliźniacza stacja Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej – Radiostacja Varberg w gminie Grimeton (Szwecja), która wpisana została listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Dziewięć lat po otwarciu kompleksu, w 1932 roku, na mocy rozporządzenia ministra poczt i telegrafów Ignacego Boernera, we wschodniej części stacji ruszyła budowa osiedla, które nazwano Osiedlem Łączności Babice. W 1936 roku nazwę zmieniono na Boernerowo.

Kampania wrześniowa

Radiostacja działała do 8 września 1939 roku. Dla Niemców – ze względu na swój strategiczny charakter – była łakomym kąskiem. Obroną całego rejonu, właściwie „ośrodka oporu osiedle Babice” dowodził major Jacek Decowski. W skład sił obronnych wchodził 3. batalion 26. Pułku Piechoty uzbrojony w trzy działka przeciwpancerne oraz 5. bateria 54. Pułku Artylerii.

Nocą z 24 na 25 września Niemcy zaatakowali Babice. Po intensywnym przygotowaniu artyleryjskim osiedle zajęła 19 Dywizja Piechoty. Tego samego dnia Major Decowski poprowadził kontratak, zmuszając Niemców do odwrotu.

Doskonale przygotowane pozycje obronne pozwoliły odpierać liczniejsze oddziały nieprzyjaciela. Ostateczny szturm niemiecki odbył się 27 września. Niemcy zaatakowali zdziesiątkowane oddziały polskie. W związku z ogromnymi stratami, major Decowski podjął decyzję o złożeniu broni. Niemieckim oficerom trudno było uwierzyć, że tak słaby batalion stawiał przez dwa dni skuteczny opór całej dywizji. Podobno Niemcy pozwolili ocalałym oficerom zachować broń białą.

Za swoje bohaterstwo, jeszcze przed kapitulacją, Decowski został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Warto nadmienić, że major bym jednym z pierwszym obrońców Warszawy, który zasłużył swoją postawą na to odznaczenie. Decowski przeżył kampanię wrześniową. Dostał się do niewoli. Zgodnie z zachowanymi dokumentami, zmarł 5 lipca 1941 roku w Oflagu w Murnau. Jest tam pochowany na cmentarzu parafialnym w polskiej kwaterze wojennej.

Jedna z teorii mówi, że podczas wojny Niemcy wykorzystywali stację nadawczą do kontaktu z U-Bootami na Atlantyku. Jesienią 1944 roku zapadła decyzja o budowie na jednym z masztów stanowiska obserwacyjnego, które pozwalało obserwować ruchy wojsk na prawym brzegu Wisły. Historia stacji nadawczej kończy się 16 stycznia 1945 roku, kiedy Niemcy wysadzili wszystkie maszty oraz zabudowania techniczne. Po zakończeniu wojny ocalałe konstrukcję pocięto na złom.

Prócz betonowych fundamentów, pamiątką po istnieniu stacji są nazwy. Wieś Gać włączono w granice Warszawy w 1951 roku. Nazwa nie była specjalnie nowoczesna i godna stolicy. Urzędnicy podjęli decyzję o zmianie nazwy – stąd ulica Radiowa, MSI Radiowo oraz Fort Radiowo.

Maciej

14 odpowiedzi na „Centrala Radiotelegraficzna

  1. Maćku i jest czuwajka. :)

  2. Maciej Cichosz pisze:

    Daniel, tak, tak :) powinna być jeszcze druga i trzecia :)

  3. Maciej Cichosz pisze:

    A swoją drogą to niezły artykuł :)
    Kawał Naszej historii :)
    Aż mi wstyd, że ja takich informacji od swojego Dziadka nie wyciągnąłem, bo mieszkał na Boernerowie do 1953r…. chyba za głupi byłem…

  4. Maciej Cichosz pisze:

    a widzę, że autor zdjęć ma na sobie obecne wojskowe buty ;)

  5. Maciej pisze:

    Autor ma na sobie wojskowe buty. Służą mu niezmiennie świetnie od 7 lat od czasów ZSW. :)
    Podpisano – autor. :)

  6. Janek pisze:

    Zainteresowanych histrią, budową, zdjęciami nadajnika, odsyłam do strony.

    http://www.nadajnik-babice.pl/

    Stronę prowadzi dr Ireneusz Dobiech. Kapitalny człowiek, miałem przyjemność spotkać.

    O czym warto powiedzieć, bo mało kto o tym mówi, wojsko stawiając drukarnię wydawnictw specjalnych, poburzyło ruiny obiektów nadajnika, nie robiąc jakiejkolwiek dokumentacji fotograficznej. Szkoda, że tak szybko zapominamy o tym, czego zazdrościł nam cały świat.

    • Maciej Cichosz pisze:

      i mi żal du… ściska, bo służę tam na Radiowej 49 od 2003r. i nie pofatygowałem się porobić fotorelacji… a duzo tam chodziłem… wstyd mi ogromnie, bo jeszcze był basen i trochę ruin :(

  7. Maciej pisze:

    Widziałem stronę. Pan doktor jest ewidentnym pasjonatem. Szacunek za jego dociekania.

    Pozdrawiam,
    autor

  8. Maciej Cichosz pisze:

    Maciej, a wskażesz gdzie są te zapory „krzyżaki”, bo ich nie kojarzę…

  9. Maciej pisze:

    Jasna sprawa. Trochę trzeba poszukać ale mi się udało dość szybko. Jak już przejdziesz przez tory i idziesz wzdłuż tej ścieżki, gdzie są pozostałości stacji, mijasz pierwszą „czuwajkę” dalej prosto aż do najbliższej ścieżki w prawo. Skręcasz, odbijasz ze ścieżki w prawo w las jakieś 40-50 metrów i idziesz równolegle do scieżki, po niecałych 100-150 metrach trafisz. Mniej więcej w tym rejonie – https://maps.google.pl/?ll=52.257287,20.869045&spn=0.001862,0.005284&t=h&z=18

  10. W nawiązaniu do ostatniego linku o filmowej relacji z wizyty w Radiostacji w Grimeton donoszę, że na stronie http://www.nadajnik-babice.pl/ umieściłem, za zgodą autora filmu p. Fredrika Anderssona, dwa teksty objaśniające widoki poszczególnych czynności zarejestrowanych na filmie. W części 35 – objaśniam proces uruchamiania, a w części 36 – wyłączania bratniego do naszego Nadajnika Babice w Grimeton.
    Ireneusz Dobiech.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.


Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>