Rejony MSI
Szukaj zdjęć według rejonów

Aby obejrzeć zdjęcia z danego rejonu MSI, skorzystaj z mapki poniżej:

Mapa Bemowa Chrzanów Jelonki Południowe Jelonki Północne Górce Groty Fort Radiowo Fort Bema Boernerowo Lotnisko Bemowo Lotnisko

Ulice

Bemowo z przewodnikiem: gdzie jest miasto ogród Jelonki?

Wybraliśmy się w poszukiwaniu miasta ogrodu Jelonek – ukrytego w cieniach wielkiej płyty zielonego zakątka Warszawy. Spacery cyklu „Bemowo odkryj na nowo” prowadzi Stowarzyszenie Masław z dofinansowaniem Dzielnicy Bemowo, a Cyfrowe Archiwum Bemowa jest partnerem inicjatywy.

Miasto ogród Jelonki - stara tabliczka

Spacer rozpoczęliśmy na placu Kasztelańskim. Pomysł utworzenia na Jelonkach miasta ogrodu był zabiegiem, jak dziś byśmy powiedzieli, marketingowym. Wcześniej, od XIX w. istniał tu folwark „Jelonek”, cegielnia i rozległe sady. Na przełomie lat 20. i 30. bracia Schneider, potomkowie słynnego Bogumiła, postanowili rozparcelować i przeznaczyć swoje ziemie na tereny mieszkalne, według popularnej na początku XX w. koncepcji urbanistycznej – miasta ogrodu. Była to alternatywa dla ciasnej zabudowy miasta. Miały
tu powstać domki jednorodzinne z ogródkami, otoczone terenami zielonymi. Osiedle musiało być dobrze skomunikowane z miastem i wyposażone w niezbędną infrastrukturę.

Miasto ogród Jelonki - stara tabliczka Plac Kasztelański Plac Kasztelański

Podziałem terenu o powierzchni ponad 200 ha na ok. 70 bloków zajęło się biuro parcelacyjne, które reprezentowali H. Malanowski i M. Krajewski. To ponoć właśnie to biuro poddało przemysłowcom pomysł
na rozreklamowanie terenów jako ogrodu, wcześniej sprzedaż podmiejskich działek nie szła zadowalająco. W 1932 roku zaprojektowano miasto – ogród Jelonek.

Czym były miasta ogrody? Ideę zielonego, oddalonego od centrum, żyjącego usługowo i kulturalnie miasta na planie koła przedstawił pod koniec XIX w. anglik Ebenezer Howard. W osiedlu domków poprzetykanych zielenią było miejsce na funkcje usługowe, mieszkaniowe, rekreacyjne. Całość skupiała się wokół centralnego parku z budynkami publicznymi. Takim miał być plac Kasztelański (niegdyś Jana III Sobieskiego).Stadion GKS ŚwitStadion GKS Świt

Z placu Kasztelańskiego podążyliśmy na ulicę Oświatową 12, gdzie mieści się stadion Gazowniczego Klubu Sportowego „Świt”. Robotniczy klub sportowy założony w 1923 r. miał początkowo sześć sekcji, m. in.: kolarską, piłki nożnej, zapasów i boks. Część działała w wolskiej gazowni przy ul. Dworskiej (Kasprzaka).
W 1930 r. kolarze RKS „Świt” jako najlepsi w Warszawskim Okręgowym Zrzeszeniu Robotniczych Klubów Sportowych pojechali do Spały, aby wręczyć prezydentowi Ignacemu Mościckiemu list z podziękowaniem.
Na Jelonkach – po połączeniu m.in. z Ludowym Klubem Sportowym „Lech” i „Dąb” – klub gra od 1960 r.
W 1996 płyta boiska została poddana renowacji, a dwa lata później obiekt przeszedł modernizację zaplecza sanitarnego sali sportowej, powstała też trybuna na 140 miejsc.

Nieco dalej obejrzeliśmy klejnocik. Na rogu z Człuchowską stoi chyba jeden z ostatnich w tym rejonie drewniak, pozostałość miasta ogrodu. Kiedy ogród powstawał osiedlali się tutaj głównie pracownicy komunalni, kolejarze, gazownicy, pracownicy elektrowni. To rodzynek, bo domki, których nie wyburzono zostały przebudowane, omurowane.
Drewniak przy ul. OświatowejDrewniak przy ul. Oświatowej

Po drugiej stronie Człuchowskiej, przy torach prowadzących do nastawni dysponującej stacji Warszawa Jelonki, trafiliśmy do na poły dzikiej, zielonej enklawy. To dawny park stworzony w 1971 roku przez zakłady PZL Wola, jako część „strefy izolacyjnej” pomiędzy terenami przemysłowymi i mieszkalnymi. Jak to w mieście
z „marnującym się” na bezużyteczną zieleń terenem bywa, kilka lat temu groziła tu sprzedaż i zabudowa. Na szczęście nic z tego nie wyszło, m.in. dzięki protestom mieszkańców. To wielka ulga, ale trzymajmy rękę na pulsie.
Strefa izolacyjna na tyłach kolonii Anieli Krzywoń Tory do nastawni dysponującej stacji Warszawa Jelonki Strefa izolacyjna na tyłach kolonii Anieli KrzywońStrefa izolacyjna na tyłach kolonii Anieli Krzywoń

Ten leśny zakątek skrywa coś więcej – kolejny unikat na Bemowie! Pozostałość II wojny światowej, resztki podstawy pod działo przeciwlotnicze, stanowiącej element niemieckiej obrony przeciwlotniczej Warszawy. Znajdziemy go w lasku na tyłach bloków osiedla Anieli Krzywoń.

Podstawka pod niemieckie działo przeciwlotniczeResztki podstawki po działo przeciwotnicze z II wojny

Kolonia Anieli Krzywoń, to część pierwszych osiedli wielkiej płyty budowanych od początku lat 70. Bloki kolonizowały tereny od ul. Połczyńskiej wzdłuż Powstańców Śląskich, wtedy wąskiej, otoczonej domkami i poletkami. Osiedla powstawały przy trasie wylotowej na Łódź i Poznań, toteż widziano w nich wizytówkę stolicy. Tworzył je Zakład Projektowania przy Kombinacie Budownictwa Miejskiego Północ (gen. proj. inż. arch. A. Skopiński).

Tak kolonie Synów Pułku i Borowej Góry opisywała w 1977 r., Stolica: „Wrażenie ogólne jest dodatnie, układ przestrzenny bloków interesujący, barwne elewacje bloków przyciągają oczy. Ukształtowanie terenów międzyblokowych wzbogaciły usypane wzniesienia o zróżnicowanym poziomie, wszędzie tam, gdzie było to możliwe zachowano istniejącą zieleń”.

Gorszą stronę medalu stanowiły tradycyjnie opóźnienia w robotach budowlanych i niedobory infrastrukturalne: część bloków 2 lata po oddaniu do użytku nie miała jeszcze otynkowań elewacji, a rada osiedla – wobec niewystarczającej placówki przy Synów Pułku, planowała urządzić miniprzedszkola w budynku mieszkalnym. Ciekawostką jest to, że w drugiej połowie lat 70. zamontowano na parterach bloków automaty telefoniczne, co miało zrekompensować brak poczty i telefonów prywatnych.

Hala Wola SONY DSC Kapliczka przy Sterniczej

Potem już zahaczyliśmy o otwartą w lipcu 1980 roku Halę Wola; dawną piekarnię, w miejscu której stoi teraz „stylowy” budyneczek (niech was nie zwiodą zdobienia, powstał grubo po wojnie i służy za garaż); kościół Podwyższenia Krzyża Świętego przy ul. Słomianej z pracami Jerzego Nowosielskiego. Warto wiedzieć, że pierwszym proboszczem parafii był ks. Tadeusz Nowotko (brat Marcelego). Spacer zakończyliśmy przy starej kapliczce na rogu Sterniczej i Powstańców Śląskich – niegdysiejszej al. Schneidrów.

Stara tabliczka miasta ogrodu Jelonki Ulica Sternicza Nowe osiedle przy dawnych gliniankach Schneidra
Ul. Sternicza (dawna Poniatowskiego) i osiedle na dawnych gliniankach Schneidrów

Właśnie w tych miejscach zapodziało się miasto ogród Jelonki. Szkoda, że żaden z deweloperów budujących na terenie dawnych glinianek nie pomyślał o upamiętnieniu, choćby poprzez nazewnictwo, kilkudziesięcioletniej, przemysłowo-ogrodniczej tradycji tego miejsca. Miała przecież ona znaczenie (cegielnia) dla całej ówczesnej Warszawy.

Joanna (tekst i foto)

Jedna odpowiedź na „Bemowo z przewodnikiem: gdzie jest miasto ogród Jelonki?

  1. Bożena pisze:

    Dziękuję za odtworzenie choć części historii miejsca, na którym obecnie mieszkam.

Odpowiedz na „BożenaAnuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.


Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>